Szkoła to piękna przestrzeń do budowania relacji. Aby te relacje mogły powstawać, niezbędny jest dialog. Istotą dialogu, który zachodzi w szkole, jest wzajemne zaufanie i szacunek. Podstawą zaufania jest przyjęcie naszych uczniów, zgodnie z przesłaniem Janusza Korczaka, że w szkole nie ma dzieci, są ludzie.
Drogą do takiej edukacji jest SZKOŁA KONTAKTU
W Szkole Kontaktu nie ma miejsca na pojęcia „roszczeniowych” czy trudnych do współpracy rodziców i „niegrzecznych” dzieci.
Jednakże, czy oznacza to, że brak w niej konfliktów?
Czy wszyscy uczniowie wykonują zadania bez żadnych zastrzeżeń, bez własnego zdania i dyskusji?
Czy w klasach panuje jedynie cisza i bezmyślne powtarzanie materiału z podręczników?
Nic bardziej mylnego!
Szkoła Kontaktu to miejsce, w którym tętni życie, a każdy aspekt tego życia jest uwzględniany tak, jak jest. Konflikty i trudne emocje są zjawiskami, które pojawiają się w codzienności, ale uczestnicy szkoły są zachęcani do dialogu, do wzajemnego szacunku i zrozumienia. W przypadku wystąpienia problemów, rozmawia się o nich, słucha się siebie nawzajem, analizuje sytuację i szuka sposobów rozwiązania. Wszystkie różnice zdań są akceptowane z ciekawością i otwartością, a nie w celu wykazania kto ma rację i kto jest winny. W zamian oferowane są poszukiwania rozwiązań, które uwzględniają potrzeby wszystkich uczestników. W takiej atmosferze tworzy się przestrzeń zaufania i dialogu, w której każdy uczestnik szkoły czuje się ważny i słyszany, a jego głos ma znaczenie. Ważne jest, aby odkrywać to, co jest wspólne dla wszystkich – ludzkie potrzeby, takie jak bezpieczeństwo, wsparcie, rozwój i wiele innych. Uświadomienie sobie tych potrzeb zmienia dynamikę konfliktu i przyczynia się do tworzenia jeszcze większej współpracy w szkole.
Brzmi pięknie?
Czy możliwe jest, aby szkoła kontaktu rzeczywiście istniała? Taka rzeczywistość jest procesem, który wymaga wspólnej podróży. Nie dzieje się to natychmiastowo, ale potrzebuje czasu, kolejnych kroków oraz empatii – dla siebie i innych. To droga prowadząca do zrozumienia, a nie usprawiedliwiania. Konflikty są nieodłączną częścią życia, gdyż różnymi sposobami dbamy o nasze potrzeby. W Szkole kontaktu skupiamy się na odnalezieniu rozwiązania wygrany-wygrany, a nie na wymuszaniu, przekonywaniu czy udowadnianiu. Ważna jest perspektywa, z której patrzymy na innych ludzi. Konflikty stanowią okazję do poznania siebie oraz do rozmów o granicach, o tym, co nam pomaga, a co nie sprzyja współpracy. Warto poszukiwać rozwiązań, które uwzględnią potrzeby wszystkich zaangażowanych stron.
Czy jednak zawsze udaje się odnaleźć takie rozwiązania?
Niekoniecznie.
Czasami rzeczywistość nas przerasta, a my sięgamy po sposoby, które nie zawsze nas zachwycają, ale są formą „wymuszania reguł”. Emocje bywają gwałtowne, co skutkuje tym, że nie dostrzegamy perspektywy poza własnym punktem widzenia. W takim przypadku warto zadać sobie pytanie: po co to robię, dla kogo/komu, jakim celom ma to służyć?
Marzyłoby się stwierdzić, że w Szkole kontaktu zniknęło etykietowanie ludzi. Utrzymanie tej idealnej sytuacji jednak jest nader trudne, gdyż w naszych umysłach pojawiają się oceniające myśli prędko, zwłaszcza w niełatwych momentach. W Szkole kontaktu staramy się w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na te oceny i osądy – nie całkowicie na nich polegając. Poprzez praktykowanie tłumaczenia ich na język uczuć i potrzeb, a w końcu język dialogu, stajemy się bardziej wrażliwi na przyczyny tych ocen i osądów. Pośpiech, z jakim w naszych umysłach pojawiają się osądy, stanowi doskonałą okazję, by zatrzymać się i skoncentrować na pytaniach, które pomogą nam nawiązać kontakt z innymi. Jest to również metoda na budowanie współpracy w szkolnej społeczności – nie tylko w oparciu o kary i nagrody, ale poprzez współtworzenie, porozumienie i wzajemne zrozumienie.
W Szkole kontaktu każdy uczeń, niezależnie od ilości poznawanych języków obcych, ma okazję do praktykowania języka serca i dialogu.
Szkoła ta dąży do bycia „szkołą dwujęzyczną”, gdzie praktykowanie drugiego języka jest możliwe na każdej lekcji, czy to z historii, matematyki, czy wychowania fizycznego. Warto zwrócić uwagę, iż Szkoła kontaktu stawia na praktykowanie tłumaczenia żądań na potrzeby i prośby, na dostrzeganie emocji oraz szukanie rozwiązań. Oczywiście, w trudnych sytuacjach, w naszych umysłach pojawiają się oceny i osądy, jednakże w Szkole kontaktu uczniowie uczą się, jak je dostrzegać bez całkowitego zaufania do nich.
Kiedy uczeń wyraża swoją opinię na temat danego władcy, mówiąc na przykład, że był on okrutny i powinien zostać odsunięty od tronu, ktoś, niekoniecznie nauczyciel, może pomóc w uchwyceniu sedna jego wypowiedzi. Pytając np.: „Czyż nie chciałbyś, aby władcy bardziej troszczyli się o swoich poddanych? A może widząc, co on robił, dostrzegasz, jak istotne jest dla nas bezpieczeństwo? Czy to właśnie o to chodzi?”
W ten sposób uczniowie mają okazję do rozwijania swojego dialogu w języku serca, do zrozumienia innych i budowania kontaktu ze swoją społecznością szkolną, nie opierając się na ocenach, lęku przed karą czy nagrodą, ale na chęci wzajemnego zrozumienia i współtworzenia. Pytania takie jak te, które pojawiają się w Szkole kontaktu, są niezwykle przydatne w budowaniu świadomości swoich potrzeb i wartości. Jednakże nie są one jedynym narzędziem, które może pomóc w tym procesie.
Wśród wielu technik porozumiewania się istnieje model 4 kroków, stworzony przez znanego amerykańskiego psychologa Marshalla Rosenberga, twórcę Porozumienia bez przemocy.
Sedno tej metody polega na tworzeniu relacji opartych na zaufaniu i współpracy, gdzie otwarta komunikacja jest niezwykle ważna. Można powiedzieć, że 4 kroki to rodzaj „gramatyki języka serca”, która pokazuje, jak ważne jest to, co mówimy i jak to robimy.
Ważnymi składnikami tego modelu są:
- OBSERWACJE (analizujemy, co faktycznie się wydarzyło – jakie są fakty, które każdy może zaakceptować, lub które są postrzegane inaczej – co zarejestrował obiektyw kamery?)
- UCZUCIA (jakie emocje towarzyszyły nam w związku z tą sytuacją? jak reagował nasz organizm?)
- POTRZEBY – (jakie potrzeby kryją się za tymi uczuciami? czego pragniemy? co jest dla nas istotne?)
- PROŚBY – (jakie działania mogą pomóc nam zaspokoić te potrzeby? o co chcielibyśmy poprosić?)
Nie wiemy, jak dla Ciebie, ale dla nas Szkoła kontaktu nie jest tylko marzeniem czy odległym projektem. Jest to dokładnie to, czego ludzkość potrzebuje teraz, aby budować świat, w którym dialog jest drogą do pokoju. W wielu miejscach w Polsce i na całym świecie powstają szkoły czy społeczności, gdzie ludzie chcą współpracować w ten sposób. Jakość edukacji naszych dzieci wpływa na jakość przyszłego świata. Dorośli powinni zdawać sobie sprawę, że ich umiejętności komunikacyjne mają ogromne znaczenie, ponieważ kształtują to, kim jesteśmy. Jeśli chcemy, aby młodzi ludzie byli szanujący i chętni do współpracy, to możemy ich nauczyć tego tylko poprzez nasz przykład.
Aby młody człowiek mógł być empatyczny i życzliwy, musi być tak traktowany. Empatia i sztuka porozumienia powinny być nauczane równie intensywnie jak przedmioty szkolne. Aby to osiągnąć, pierwszym krokiem jest dbanie o kompetencje nauczycieli. To właśnie oni będą przekazywać tę wiedzę dalej…
Autorki: Joanna Berendt i Elżbieta Więcław, certyfikowane trenerki NVC